Nieuwe uitgaven

Wist u dat Afrikaantjes helemaal niets met het donkere continent te maken hebben? En dat paardenbloemen ook wel ’hengstbloemen’ of ’pisbloemen’ worden genoemd? En hebt u er wel eens bij stilgestaan dat ’paardenbloem’ eigenlijk best een vreemde naam is voor een plant die hoofdzakelijk door koeien wordt gegeten? Botanici interesseren zich voor planten en taalkundigen in hun namen. Ergens daartussen bevindt zich het terrein van de volksnaamgeving. Veel officiële en regionale benamingen van planten zijn samengesteld met geografische aanduidingen. In hun namen komen landen (Mexicaantje, Spaanse peper), steden (Brussels lof, Haarlems klokkenspel), provincies (Gelderse roos) of streken (alpenrozen) en werelddelen (Afrikaanse lelie, Afrikaantje) terug. Zolang de geografische oorsprong van deze planten wordt aangeduid zijn er weinig problemen. Het wordt pas lastig als de geografische aanduiding in een naam op andere zaken wijst. Zo komt het Afrikaantje niet uit Afrika maar uit Mexico. Hetzelfde geldt voor de Oost-Indische kers, die helemaal niet uit Oost-Indië komt, maar uit Peru. Hun namen moeten dan ook niet al te letterlijk worden opgevat, maar zijn meer een indicatie dat de plant uit een exotisch oord komt. Vaak ook verwijzen volksnamen naar het gebruik of het effect van de plant, zoals het geval is bij de volksnamen voor de paardenbloem: ’bedpisser’ en ’bedzeiker’. De plant heeft een vochtafdrijvend effect wat bij kinderen snel leidt tot nachtelijke ongelukjes. In het recent verschenen boekje ’Stinkend-juffertje en duivelskruid’ onderzoekt neerlandicus Har Brok hoe planten aan hun naam komen. De volksnamen van acht planten, waaronder het afrikaantje, het knoopkruid, de paardenbloem, de lisdodde en de sleutelbloem, worden op een toegankelijke wijze gepresenteerd. Het is een direct product van één van de projecten die worden uitgevoerd aan het Amsterdamse Meertens Instituut voor onderzoek en documentatie van Nederlandse taal en cultuur: ’Plantennamen in Nederlandse Dialecten’. Dit PLAND omvat het gehele Nederlandse taalgebied: Nederland inclusief Fryslân, Nederlandstalig België en Frans-Vlaanderen.